Dziedziczenie ustawowe – kolejność dziedziczenia.

W polskim ustawodawstwie wyróżniamy dwa sposoby dziedziczenia tzn. dziedziczenie testamentowe oraz dziedziczenie ustawowe. Kto jest spadkobiercą w przypadku dziedziczenia testamentowego nie budzi wątpliwości, bowiem wynika to wprost z treści testamentu, nieco trudniejszym jest ustalenie kręgu spadkobierców ustawowych, gdy brak spadkodawca nie posiadał „najbliższej” rodziny, dlatego też dzisiaj przybliżę Państwu posługując się przykładami kolejność dziedziczenia wynikającą z obecnie obowiązującego Kodeksu cywilnego.

• W pierwszej kolejności do dziedziczenia spadku na podstawie ustawy powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, którzy dziedziczą w częściach równych, z tym zastrzeżeniem, że część, która przypada małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości.

Przykład:

Pan Piotr ojciec 5 dzieci oraz mąż Pani Kamili zmarł nie pozostawiając po sobie testamentu. Do spadku na podstawie ustawy powołana będzie żona w części 1/4 oraz 5 dzieci w części 3/20.

• Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku (otwarcie spadku to dzień śmierci spadkodawcy) jego udział spadkowy dziedziczą jego zstępni.

Przykład:

Pan Piotr ojciec 5 dzieci oraz mąż Pani Kamili zmarł nie pozostawiając po sobie testamentu. Do spadku na podstawie ustawy powołana będzie żona w części 1/4 oraz 5 dzieci w części 3/20.

Kilka dni przed śmiercią Pana Piotra zmarł jeden z jego synów – Pan Marcin – ojciec Klary i Marty. W takim przypadku udział Pana Marcina w 3/20 części przypadnie jego dzieciom, tj. Klarze i Marcie w częściach równych tzn. po 3/40.

• Jeżeli spadkodawca nie posiada dzieci, do dziedziczenia spadku na podstawie ustawy powołani są jego małżonek w części 1/2 oraz rodzice po 1/4 (gdyby ojcostwo rodzica nie zostało ustalone to matka spadkodawcy oraz małżonek dziedziczą po ½).

Przykład:

Pan Piotr mąż Pani Kamili zmarł nie pozostawiając po sobie testamentu. Do spadku na podstawie ustawy powołana będzie żona w części ½ oraz rodzice Pana Piotra w części po ¼, bowiem Pan Piotr nie posiadał dzieci.

• Jeżeli spadkodawca nie posiada małżonka oraz dzieci cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych, tj. po ½. W sytuacji, w której jeden z rodziców spadkodawcy zmarł przed spadkodawcą, udział, który przypadałby temu rodzicowi przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

Przykład:

Pan Piotr zmarł nie pozostawiając po sobie testamentu. Pan Piotr nie miał, ani żony, ani dzieci, a w chwili jego śmierci żyła jedynie matka – Pani Helena oraz 2 jego rodzeństwa Pani Karolina i Pani Martyna. Do spadku na podstawie ustawy powołana będzie matka – Pani Helena w ½ części oraz siostry w części po ¼.

• Jeżeli spadkodawca nie posiada małżonka, dzieci, a rodzic i którekolwiek z jego rodzeństwa zmarło przed spadkodawcą, spadek przypada jego rodzicowi oraz rodzeństwu w częściach równych, z tym że udział rodzeństwa, które zmarło przed spadkodawcą przypada jego zstępnym.

Przykład:

Pan Piotr zmarł nie pozostawiając po sobie testamentu. Pan Piotr nie miał, ani żony, ani dzieci, a w chwili jego śmierci żyła jedynie matka – Pani Helena oraz jedna z dwóch sióstr – Pani Karolina. Druga siostra Pani Martyna, matka małoletniej Oliwi zmarła kilka dni przed spadkodawcą Do spadku na podstawie ustawy powołana będzie matka – Pani Helena w ½ siostry Karlina w 1/4 części oraz małoletnia Oliwia w 1/4 części.

• Jeżeli spadkodawca nie posiada dzieci, rodzeństwa, a jeden z jego rodziców zmarł przed spadkodawcą, spadek przypada jego rodzicowi oraz małżonkowi w częściach po ½.

Istotnym jest, że udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy wynosi połowę spadku oraz, iż w przypadku, gdy spadkodawca nie posiadał dzieci oraz rodzeństwa, a jego rodzice nie żyją cały spadek przypada małżonkowi.

• W razie braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych.

Jeżeli  któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym (dzieciom, wnukom). Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. Gdyby okazało się, iż brak jest zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

Przykład:

Pan Piotr zmarł nie pozostawiając po sobie testamentu. Pan Piotr nie miał ani dzieci, ani rodzeństwa, a w chwili jego śmierci żyli jedynie jego 3 dziadkowie i wujek Kamil (brat matki). Do spadku na podstawie ustawy powołani będą dziadkowie w części po ¼ oraz wujek Kamil  również w ¼ części.

• W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku, czyli pasierbom małżonka.

• W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

W polskim ustawodawstwie uregulowano również zasady dziedziczenia ustawowego przez przysposobionego, o czym w kolejnych wpisach.