Jak uniknąć płacenia zachowku? – Umowa dożywocia

Niejednokrotnie do mojej Kancelarii trafia Klient z pytaniem „Jak nie płacić zachowku?”, czy też „Jak uniknąć zachowku?”.

Jak już wspominałam instytucja zachowku została wprowadzona celem ochrony interesów osób bliskich spadkodawcy, jednakże istnieją przypadki, w których do ochrony takiej nie dojdzie. Tych przypadków jest kilka.

 Wbrew powszechnemu przekonaniu darowizna na rzecz przyszłego spadkobiercy ustawowego nie pozwala na uniknięcie zachowku.

 Zamiast umowy darowizny powinna zostać zawarta umowa dożywocia.

Co to jest umowa dożywocia?

Przez umowę dożywocia należy rozumieć umowę, w której w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie.

W zasadzie umowa ta jest podobna do umowy darowizny, z tym zastrzeżeniem, że umowa darowizny jest umową nieodpłatną, a umowa dożywocia jest umową odpłatną.

Co to oznacza w praktyce? W drodze darowizny dochodzi do rozporządzenia majątkiem „za  darmo”, a w drodze umowy dożywocia przekazanie majątku następuje w zamian za sprawowanie nad spadkodawcą dożywotniej opieki.

Bardzo istotnym jest, że przy umowie dożywocia nie ma znaczenia, np. to, że doszło do rozporządzenia majątkiem o wartości 10 mln złotych, a opieka nad spadkodawcą trwała tylko 3 lata. W dalszym ciągu, pomimo że w zasadzie występuje niewspółmierność świadczeń będzie to umowa dożywocia.

Co do zasady na skutek umowy dożywocia, nabywca powinien przyjąć zbywcę, jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Poprzez zawarcie umowy dożywocia dochodzi do przeniesienia prawa własności, które następnie nie będzie w ogóle uwzględniane przy obliczaniu zachowku (w przeciwieństwie do umowy darowizny)

WAŻNE!

Ustanowienie tzw. służebności mieszkania w umowie darowizny, nie jest tożsame z umową dożywocia, są to całkowicie różne instytucję z odmiennymi skutkami prawnymi, a w szczególności w zakresie późniejszego obowiązku wypłaty zachowku.

W przypadku ustanowienia służebności mieszkania, mamy do czynienia z tzw. darowizną obciążoną, która będzie doliczona do masy spadkowej i od której będzie konieczność wypłacenia zachowku, z tym, że wartość darowizny będzie pomniejszona o wartość służebności.

Oczywiście rozporządzenie majątkiem poprzez umowę dożywocia ma również swoje minusy, takie jak konieczność zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnej z tytułu zawarcia umowy dożywocia, koszty notarialne za sporządzenie umowy, które uzależnione są od wartość przedmiotu własności oraz opłaty związane z wpisem prawa własności do księgi wieczystej.

Tak jak wspomniałam nie jest to jedyny sposób na uniknięcie zapłaty zachowku, w celu poznania innych zapraszam do lektury kolejnych wpisów.