Konsekwencje przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza

W kancelarii bardzo często dostajemy od klientów zapytania dotyczące przyjmowania spadków. Spadek zazwyczaj kojarzy się z majątkiem, który potencjalnie można odziedziczyć, jednak dziedziczyć można również długi. Kluczową rolę w tej sytuacji odgrywa sposób przyjęcia spadku, bowiem decyduje on o odpowiedzialności za długi spadkowe.

Zgodnie z Art. 1031 §1 k.c. „w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia”, jednak jak stanowi Art. 1031 §2 k.c. „przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza”. Tak więc można łatwo zauważyć, iż istnieje instytucja prawna, która chroni nas przed odpowiedzialnością za długi przewyższające masę spadkową. W obu przypadkach do spadku po zmarłym wchodzi cały majątek wraz z ewentualnymi długami. Istotną różnicą jest jednak to, że przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobiercy odpowiadają za ewentualne długi zmarłego tylko do wartości odziedziczonych aktywów, które wyznaczają stan czynny spadku. Oznacza to, że spadkobierca przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza nie musi oddawać wierzycielom spadkodawcy więcej, niż sam otrzymał z tytułu dziedziczenia. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.

Jak wygląda procedura przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza?

Kodeks cywilny rozróżnia cztery możliwe zachowania spadkobiercy w przypadku powołania do dziedziczenia. Spadkobierca może bowiem złożyć oświadczenie o prostym przyjęciu spadku, o przyjęciu spadku wraz z dobrodziejstwem inwentarza, o odrzuceniu spadku, jak również nie składać żadnego oświadczenia. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza następuje wtedy, gdy spadkobierca oświadczy przed sądem albo przed notariuszem, że chce przyjąć po zmarłym spadek z dobrodziejstwem inwentarza i dokona tego w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o powołaniu go do spadku. Przepisy stanowią, że taki sam skutek następuje także wtedy, gdy spadkobierca zachowa się biernie i w powyższym terminie nie złoży żadnego oświadczenia ani przed sądem, ani przed notariuszem. Należy także po przyjęciu spadku sporządzić wykaz inwentarza lub spis inwentarza.

Różnica pomiędzy wykazem inwentarza a spisem inwentarza

Wykaz inwentarza może sporządzić samodzielnie spadkobierca, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu. Wykaz powinien zostać złożony przed notariuszem (wtedy ma formę protokołu notarialnego) albo w sądzie (wtedy sporządza się go na formularzu urzędowym według ustalonego wzoru). W obu przypadkach koszty ponoszą sporządzający. Składają się na nie głównie taksa notarialna w przypadku, gdy wykaz jest składany przed notariuszem, lub opłata sądowa w przypadku, gdy wykaz jest składany w sądzie. Natomiast spis inwentarza jest zaś sporządzany przez komornika sądowego na podstawie postanowienia sądu i ma na celu szczegółowe oraz dokładne ustalenie składu i wartości całego spadku. Obejmuje zarówno aktywa (stan czynny), jak i pasywa (stan bierny) spadku. Wniosek o wydanie postanowienia o sporządzenie spisu inwentarza może złożyć osoba, która uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą albo wykonawcą testamentu lub wierzycielem mającym pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy. Dodatkowo należy wspomnieć, że koszty przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza są różne. Koszty spisu inwentarza, ponosi osoba, która złożyła wniosek o jego sporządzenie. Nie jest to kwota stała, ale obliczana według stawki godzinowej. W zależności od nakładu pracy komornika oraz konieczności powołania biegłego koszt spisu inwentarza może wynieść od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych. Zawsze jednak koszty sporządzenia spisu inwentarza przez komornika będą znacznie wyższe niż koszty poniesione przy sporządzaniu prywatnego wykazu inwentarza.