Instytucja zachowku ma na celu ochronę osób najbliższych spadkodawcy przed krzywdzącym rozporządzeniem przez niego majątkiem na wypadek śmierci (vide: J. Ciszewski, J. Knabe [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2022, art. 991.). Roszczenie o zachowek ma charakter pieniężny. W postępowaniu sądowym dochodzona jest zapłata zachowku. Warto zaznaczyć, że Sąd na podstawie art. 730 § 1 k.p.c. może udzielić zabezpieczenia w każdej sprawie cywilnej, jeżeli strona która tego zażąda uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w jego udzieleniu. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, kiedy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania.
Zgodnie z art. 747 k.p.c. zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje n.in. przez:
- zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
- obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
- ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu.
Wniosek zabezpieczenie z uwagi na konieczność ochrony dochodzonej przez powoda kwoty zapłaty zachowku jest obligatoryjnym elementem pozwu o zachowek. Sąd rozpoznając wniosek o zabezpieczenie wydaje Postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia lub jeśli powód nie uprawdopodobni w wystarczający sposób interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia oddali wniosek. Na Postanowienie Sądu w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie.
Brak zabezpieczenia powództwa o zachowek może doprowadzić do sytuacji, w której spadkobiercy jeszcze w toku postępowania sądowego doprowadzą do wyzbycia się majątku spadkowego celem uniemożliwienia egzekucji np. poprzez sprzedaż nieruchomości. Jedynym sposobem na uniknięcie takiej sytuacji jest uzyskanie Postanowienia o zabezpieczeniu np. w postaci zakazu zbywania nieruchomości. Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia ustanawiające zakaz zbywania lub obciążania nieruchomości albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej ostrzeżenia o zakazie zbywania lub obciążania tych praw, co w konsekwencji uniemożliwia zbycie nieruchomości.
Analizując powyższe w sprawach o zachowek duże znaczenie ma właściwe sporządzenie pozwu i wniosku o zabezpieczenie. W przypadku pytań dotyczących spraw o zachowek zapraszamy Państwa do kontaktu z nami.
