W ostatnim czasie prowadzimy w kancelarii ciekawą sprawę o ustalenie bezpodstawności wydziedziczenia. W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 1008 k.c. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
- 1) wbrew woli spadkodawcy postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- 2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- 3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Wydziedziczenie powoduje pozbawianie prawa do dochodzenia zachowku przez uprawnionych z mocy ustawy tj. zstępnych, małżonka i rodziców. Należy podkreślić, że wskazanie w testamencie przyczyny wydziedziczenia nie zawsze przesądza o skuteczności wydziedziczenia. Przyczyna wydziedziczenia musi rzeczywiście istnieć, a spadkobierca może powoływać się na bezpodstawność wydziedziczenia w postępowaniu sądowym. Katalog przyczyn wydziedziczenia określony w art. 1008 k.c. ma charakter zamknięty i niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca tego przepisu.
Analizując powyższe ustalenie bezpodstawności wydziedziczenia ma charakter prejudycjalny w stosunku do sprawy o zachowek. Bezpodstawności wydziedziczenia należy dochodzić w powództwie o ustalenie. Żądanie pozwu ma charakter niepieniężny, a tym samym nie ma możliwości wskazania wartości przedmiotu i powód uiszcza opłatę podstawową od pozwu w wysokości 30 zł.
W orzecznictwie wskazuje się na możliwość dochodzenia ustalenia bezpodstawności wydziedziczenia w osobnym postępowaniu. Spadkobierca testamentowy, który ma interes prawny w takim ustaleniu, może w odrębnym procesie wytoczonym przeciw wydziedziczonemu zstępnemu spadkodawcy oraz przeciw zstępnym tego wydziedziczonego żądać ustalenia, że wydziedziczenie to było bezpodstawne. Interes prawny może polegać na tym, że zachowek wydziedziczonego zstępnego wynosiłby połowę wartości jego udziału spadkowego, a zachowek jego zstępnych dwie trzecie wartości ich udziałów (art. 991 § 1 i art. 1011 k.c.) – por. uchwała Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1975 r., III CZP 15/75, OSNC 1976, nr 3, poz. 38. Stanowisko to zostało zaaprobowane również w nauce prawa.
Rozstrzygnięcie w przedmiocie ustalenia bezpodstawności wydziedziczenia pozwala na ustalić istnienie uprawnienia do żądania powoda i skuteczne dochodzenie zachowku.
Postępowania w przedmiocie tzw. „obalenia wydziedziczenia” wymagają wiedzy i doświadczenia dlatego warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika i pamiętać, że bezpodstawności wydziedziczenia dochodzimy w powództwie o ustalenie.
Zapraszamy Państwa do kontaktu z nami, prowadzimy skutecznie sprawy spadkowe na terenie całej Polski.
