„Wydziedziczenie” – w powszechnej świadomości to pojęcie jawi się jako coś ostatecznego, nieodwracalnego. Trudno się dziwić, bowiem testament będący jedynym sposobem rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci, kojarzony jest z ostatnią wolą zmarłego. Realia obrotu prawnego – tym samym i doświadczenia pracy Kancelarii – pokazuje jednak, że dokonanie wydziedziczenia przez spadkodawcę nie przekreśla szansy jego potomków do uzyskania zabezpieczenia swojej sytuacji materialnej w drodze zapłaty zachowku.
Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego przyczyna wydziedziczenia musi zostać wskazana w treści testamentu, a spadkodawca nie dysponuje pełną swobodą w zakresie decydowania o pozbawieniu prawa do zachowku. Przesłankę do podjęcia decyzji o wydziedziczeniu stanowi:
- Uporczywe postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy;
- Popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób lub rażąca obraza ich czci;
- Uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych;
Łatwo się domyślić, że o ile popełnienie przestępstwa na szkodę spadkodawcy albo jego najbliższych nie budzi wątpliwości – jeżeli zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem – o tyle pozostałe przesłanki wydziedziczenia mają dość otwarty charakter. W praktyce Kancelarii bardzo często zdarzają się klienci, którzy zostali wydziedziczeni w następstwie silnego uniesienia emocjonalnego spadkodawcy albo toksycznego wpływu osób spośród środowiska spadkodawcy na jego osobę. W takich przypadkach zwykle jako przesłankę wydziedziczenia podaje się uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych.
Poza wskazaniem w treści testamentu przyczyna wydziedziczenia musi obiektywnie zachodzić w rzeczywistości – niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy musi zachodzić w rzeczywistości, a nie tylko w jego sferze emocjonalnej. Podobna sytuacja ma miejsce jeżeli chodzi o postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – które nie tylko winno owe zasady naruszać, ale także zachodzić w sposób uporczywy i sprzeczny z wolą spadkodawcy.
Ponad powyższe, doktryna oraz praktyka orzecznicza wskazują na konieczność zawinienia wydziedziczonego w ramach zachowań stanowiących przesłankę do wydziedziczenia. Element winy ma doniosłe znaczenie prawne, bowiem praktycznie dyskwalifikuje możliwość wydziedziczenia osoby poniżej 13 roku życia, jak niedecydującej samodzielnie o sobie. Wobec małoletniego do lat trzynastu (w praktyce również powyżej tego wieku) nie można mówić chociażby o zaniedbywaniu obowiązków rodzinnych, gdyż normalnym jest że taka osoba nie ma możliwości np. samodzielnych odwiedzin swojego przodka.
Pomimo powszechnego skojarzenia ostatniej woli zmarłego z pewną nieodwracalnością dokonane przez spadkodawcę wydziedziczenie nie zawsze oparte jest na rzeczywistych przesłankach. Tym samym nasz system prawny zabezpiecza interes osoby niesprawiedliwie pozbawionej prawa do zachowku umożliwiając jej stwierdzenie jego bezpodstawności. Postępowania w przedmiocie tzw. „obalenia wydziedziczenia jawią się jako wymagające wiedzy i doświadczenia, dlatego zalecamy kontakt z profesjonalnym pełnomocnikiem.
Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią w celu omówienia Państwa spraw z zakresu prawa spadkowego.
