Potrącenie rozliczenia zapisu windykacyjnego w sprawie o zachowek

Dziś przedstawimy Państwu interesujące zagadnienie z prawa spadkowego mające miejsce podczas wokandy w Sądzie w zakresie rozliczenia zapisu windykacyjnego wobec uprawnionego do zachowku.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że na zachowek uprawnionego zalicza się wartość zapisów windykacyjnych dokonanych na jego rzecz. Zaliczeniu podlegają wszystkie zapisy windykacyjne, o ile są ważne i skuteczne, a zatem wszystkie, które zostały doliczone do substratu zachowku. Jeżeli zapisobierca windykacyjny odrzucił uczyniony na jego rzecz zapis windykacyjny, wartość zapisu podlega mimo to zaliczeniu na poczet jego zachowku. Wynika to z zasady, iż uprawniony do zachowku nie może sam określić sposobu pokrycia jego zachowku. Nie jest zatem możliwe odrzucenie zapisu windykacyjnego i żądanie zapłaty zachowku w pieniądzu. Zaliczenie zapisu windykacyjnego następuje bez względu na to, czy zapisobierca windykacyjny uzyskał posiadanie przedmiotu zapisu, i bez względu na to, jakie były dalsze losy tego przedmiotu. Jeżeli jednak zapisobierca windykacyjny nie uzyskał przedmiotu zapisu, a korzyść z tego odnosi osoba (przede wszystkim spadkobierca), której zachowanie uniemożliwiło wejście w posiadanie przedmiotu zapisu, w sporze o zachowek z takim spadkobiercą zapisobierca windykacyjny może podnosić zarzut, że żądanie przez pozwanego zaliczenia powodowi na zachowek wartości zapisu windykacyjnego jest nadużyciem prawa (art. 5 k.c.).

Obliczając zachowek należny zapisobiorcy windykacyjny należy pamiętać, że przedmiot otrzymanego przez niego zapisu windykacyjnego zalicza się na podstawie art. 993 k.c. do spadku. Istotną okolicznością jest również fakt, że zapis windykacyjny zalicza się uprawnionemu na należny mu zachowek. Zgodnie z art. 995 § 2 k.c. wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku. Zasadą jest, że jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny doliczony do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże osoba ta jest obowiązana do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego.

Przesłanką ograniczającą skuteczne dochodzenie wierzytelności zachowkowej przez wierzyciela wobec zapisobiorcy jest przedawnienie roszczenia.

Podkreślenia wymaga, że roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.