Prawo do zachowku – istotne zmiany instytucji na gruncie nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego

Zachowek to nic innego jak pewien sposób rekompensaty i sposób ochrony interesu majątkowego najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy to zostali pominięci w testamencie. Przez najbliższych spadkodawcy rozumie się natomiast: zstępnych, małżonka oraz rodziców.

Znowelizowane w bieżącym roku przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące instytucji zachowku, wprowadzają istotne zmiany tego uprawnienia. Zgodnie z art. 997¹ § 1 Kodeksu cywilnego, obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może od tej pory żądać:

• rozłożenia roszczenia na określone raty,
• odroczenia terminu płatności,
• obniżenia wysokości roszczenia.

Pamiętać należy jednak, że ostatnia ze wskazanych opcji możliwa jest tylko w uzasadnionych i wyjątkowych okolicznościach, biorąc tym samym pod uwagę sytuację majątkową i osobistą zarówno osoby obowiązanej do zaspokojenia roszczenia, jak i uprawnionej do zachowku.

Kolejną ważną zmianą jest wprowadzenie art. 1048 §2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym wdrożona została możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku w całości lub w części. Następny zaś paragraf wskazanego przepisu stanowi natomiast, że zrzeczenie się dziedziczenia na korzyść innej osoby uważa się w razie wątpliwości za zrzeczenie się pod warunkiem, że ta osoba będzie dziedziczyć. Z praktycznego punktu widzenia, funkcja ta jest niezwykle istotna, ponieważ do tej pory nie była dokładnie prawnie uregulowana, stanowiąc jedynie, że zrzeczenie się dziedziczenia, a więc także prawa do zachowku było skuteczne tylko na podstawie umowy zawartej z żyjącym jeszcze spadkodawcą, co stanowiło niejednokrotnie sporo problemów. Mimo, iż Sąd Najwyższy wypowiedział się w sposób pozytywny co do dopuszczalności zawarcia umowy o zrzeczenie się prawa do zachowku, to w praktyce kwestia ta nadal pozostawała sporna i wzbudzała wiele emocji.